Racja stanu, określana także jako interes narodowy, wiąże się z takimi pojęciami jak cele, potrzeby, priorytety i ogólne wartości, którymi kieruje się państwo. Jest to niezwykle ważny punkt polityki międzynarodowej państwa, wyznacza bowiem kierunek działań i miejsce we wspólnocie. Najogólniejszy obraz polskiej racji stanu możemy przeczytać w 5 art. Konstytucji RP:
„Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolność i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwa obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju.” Zapis ten oferuje dyrektywę, którą przyjąć powinni rządzący w kierowaniu państwem.
By ocenić, w jakim stopniu ideały te są realizowane, należy prześledzić wydarzenia związane z polską polityką na przestrzeni ostatnich lat i to, w jakim stopniu pokrywają się one z przyjętymi założeniami, a także, czy działania władz wpisują się w charakterystykę aktywności postrzeganych jako utrudniające realizację racji stanu. We współczesnym świecie głównym narzędziem realizacji interesów państwa na arenie międzynarodowej jest dyplomacja.
Za jeden z najistotniejszych elementów racji stanu uznaje się suwerenność. Za sposób jej realizacji można uznać wzmacnianie pozycji państwa w stosunkach z zewnętrznymi podmiotami politycznymi tak, by nie być wobec nich w stanie podległości. Niezależność wpisująca się w pojęcie suwerenności objawia się także poprzez moc sprawczą, jaką dane państwo posiada w podejmowaniu decyzji, które go dotyczą. Miejsce w układzie sił decyduje o tym, w jakim stopniu państwo dążyć może do realizacji partykularnych celów i interesów pozostających w zgodzie z własną wolą polityczną. Różne pojmowanie idei suwerenności powoduje jednak, że w jej imię podejmuje się nieracjonalne działania, będące w dłuższej perspektywie czasowej szkodliwe dla racji stanu rozumianej jako interesy całości społeczeństwa. Ważne w tym kontekście jest zapewnienie obywatelom bezpieczeństwa w sytuacjach kryzysowych. W obliczu współczesnego umiędzynarodowienia gospodarki i istnienia silnych współzależności między państwami podejmowanie w pełni autonomicznych decyzji w sprawach o wielkiej wadze jest coraz trudniejsza. Państwo pozostaje ściśle uwikłane w swoje otoczenie międzynarodowe i musi się z nim liczyć, zwłaszcza gdy jest częścią większej wspólnoty. Ważna jest umiejętność zawierania porozumień i ukierunkowanie na wspólne działania, wymagające nierzadko pewnych ustęp na rzecz dobra ogółu, ale na dłuższą przekładające się na korzyść dla społeczeństwa. Za jedną z barier w procesie realizacji racji stanu uważa się nieracjonalne działania w polityce międzynarodowej. Chęć zachowania pełnej niezależności za wszelką cenę powoduje w tego typu sytuacjach skutek odwrotny od zamierzonego, czyli wewnętrzne osłabienie państwa i pogorszenie reputacji, co może utrudnić zawarcie w przyszłości współpracy korzystnej dla państwa. Przykładem wydarzenia wpisującego się w tę problematykę są działania polskiego rządu w związku z unijnym budżetem. Podważanie sensu polskiego członkostwa we wspólnocie europejskiej jest niezgodne z polską racją stanu. Kłóci się to z tezą, że jedną z podstaw polskiej racji stanu jest zapewnienie warunków bezpiecznego rozwoju i umacnianie nowoczesnego państwa i współdziałanie z sąsiadami. Władze traktują powiązanie budżetu z praworządnością jako zagrożenie dla suwerenności, podczas gdy pieniądze te są konieczne dla odbudowy po pandemii i perspektywa nieotrzymania tych środków przez Polskę przełożyłaby się na ogromną szkodę na społeczeństwa. Choć Budżetu Odbudowy ostatecznie nie zawetowano, przyjęta przez rząd taktyka negocjacyjna naraziła państwo na zepsucie opinii na arenie międzynarodowej, nie dając przy tym żadnych realnych korzyści.
